تركان فسا: ايناللوها و ذولقدرها

زبان اكثريت مردم فسا ، فارسي با گويش شرق فارس ( گويشي بين شيرازي و كرماني ) مي باشد و به دليل آنكه از قديم الايام طوائف مختلف در اين سرزمين ساكن بوده اند ، زبانهاي متعددي در آن رواج يافته است كه از آن جمله زبانهاي تركي و عربي را مي توان نام برد .اقوام ترك وعرب با هـم زبانان خود به زبـان مــادري و در محـاوره با سـاير مــردمان از زبان فـارسي استفاده مي كنند كه اين تعامل وتضارب لهجه ها و زبانها ،تلفظهاي مختلفي از كلمات در بين فسائيها شكل داده است.

وجود اقوام ترك ، عرب و فارس با آداب ، رسوم و خصوصيات خاص خود، تنوع فرهنگي رادراين شهرستان موجب گرديده است .

نژاد شناسان گروه نژادي مردمان شمال شرق ايران ( آسياي مركزي – تركستان ) را دورگه سفيد و زرد دانسته اند . لذا اقوام ترك از نظر نژادي در اين گروه قرار مي گيرند .

بيشتر ترك زبانان شهرستان فسا به ايل اينالو ( اينان لو – اينال لو – عينا لو – ايمان لو و … ) تعلق دارند . محققان خاستگاه اين ايل را تركستان دانسته و قول مشهور بر اين است كه در زمان حكومت مغولان به فارس آمده اند . افراد ايل اينالو از بدو ورود به ايران در سطوح لشكري دولتهاي صفويه ، افشاريه و زنديه حضور داشتند. تا اينكه افراد اين ايل در سال 1293 يا 1295 هجري قمري ( دوران ناصرالدين شاه ) به دليل سركشي و دست اندازي به مناطق همجوار در دشت قره بلاغ (چشمه سياه) سكني داده شدند . كه به برخي از آنان نيز به مرور ايـّام در ساير نواحي فسا نيز پراكنده گشتند مانند سكّزي ها در هارون وسكـّز ، ايران شاهي هاي ساكن سنان و …

ايل اينالو از تيره هاي مختلفي تشكيل شده كه مهمترين آنها به گويش تركي عبارتند از :

اميرحاجي لو – اسلام لو – افشار اوّشاغي – ايران شاه لو – بولاغلي (بُلاغي) – بايات (بيات) – چارداچريك – چيان – دادبيگلو – دهولي – ديندارلو – رئيس بگ لو – زرند قل لي – زنگنه – محمود بيگ لو – باغيم لو – سوروگ لو – سكّز – قورت – قورت بيگ لو – قره غورا – چغيلي – گررايي لو – گؤگ پر .

از ديگر قبـايل تــرك زبان كه در عهد صفــويه به فســا آمده اند مي توان به طــايفه ذوالقـــدر ( بؤلقدر – تولگدر ) اشاره نمود كه محتمل است برخي از ذوالقدرهاي ساكن فســا و نواحي ديگر با اين قــــوم بي ارتباط نباشند (23)

در ميان اتحاديه ايلي « ايل خمسه » دو تيره ي پير سلومي و عبدالرضايي وجود دارد كه به ترتيب به زبان تركي و فارسي سخن مي گويند ولي با وجود اين تفاوت زباني، آنها را جزء طوايف و تيـره هاي عـــرب به شمـــار مي آورند . كه دليل آن را بايد در نحوة شكل دهي ايل خمسه جستجو كرد . بدين لحاظ كه در زمان ايجاد ايل خمسه ، تيره هاي مستقلي كه از طوايف مختلف در اين شهرستان سكني داشتند بالاجبار و براي جلوگيري از درگيري هاي قومي بوسيله حكومت وقت زير نظر طوايف بزرگ مانند عرب . باصري و...ايل خمسه قرار گرفتند كه بدليل اين حاكميت ايلي، برخي نويسندگان در دوره هاي بعد ندانسته اين تيره ها را عضو نَسـَبي ايل قلمداد كرده و بدين ترتيب اين موضوع گسترده شده است . در صورتي كه برخي معتقدند از نظر علمي بايداين قبيل طوايف را به عنوان طوايف همجوار شناخت .