ايلات خَمسِه

عشاير خَمسِه ، از پنج ايل بزرگ : اينانلو ( آيين لو ) ، بهارلو ، عَرَب ، باصِري و نَفَر ، تشكيل گرديده و وجه تسميه عشاير " خَمسِه " نيز به همين مناسبت است .

ايلهاي مذكور بجز ايل عَرَب، بيشتر از قشقاييان هستند كه به مرور زمان تخته قاپو گرديده اند و در مشرق و جنوب شرقي منطقه فارس زندگي ميكنند .

جمعيت ايلات خَمسِه از سال ۱۳۱۱ شمسي به شرح زير بوده است :

تعداد- سال شمسي

۳۲۵۰۰ خانوار(۱۱)- ۱۳۱۱
۳۵۰۰۰ خانوار(۱۲)- ۱۳۱۵
۱۸۳۳۰ خانوار(۱۳)- ۱۳۱۷
۱۵۰۰۰(۱۴)- ۱۳۶۰

۱ – ايل عَرَب:

مردم اين ايل در اصل از عربستان ، يَمَن و عُمان به فارس مهاجرت كرده اند .

عشاير عَرَب ، در قرون نخستين اسلامي به ايران آمده و در جنوب ايران گروهي در سرزمين فارس و گروه ديگر در خاك خوزستان اقامت نموده اند .طوايفي كه به فارس آمده اند با مردم بومي آنجا اختلاط و پيوند نموده اند و امروزه همانند ساكنان بومي اين سرزمين بشمار مي آيند . گويش مردم ايل عَرَب ، مخلوط است . زيرا در آن واژه هاي " عربي ، تركي ، لُري و فارسي " وجود دارد . (۱۵)

جمعيت اين ايل از سال ۱۳۱۱ شمسي تا كنون بشرح زير بوده است :

تعداد- سال شمسي

۱۳۰۰۰ خانوار(۱۶)- ۱۳۱۱
۴۳۹۵ خانوار (۱۷)- ۱۳۴۲
۷۳۲۵ خانوار(۱۸)- ۱۳۵۲
۶۸۲۰ خانوار(۱۹)- ۱۳۶۰

۱ – ايل عَرَب :

ايل عرب، از سه طايفه، عرب باصري ، عرب شيباني و عرب جباره ، تشكيل گرديده است .

الف – طايفه عرب باصري : اين طايفه داراي تيره هاي زير است : فرهاد قلندري ، بهمني ، عبدلي ، لبوموسي ، جوپيني ، كلبه اي ، ايلخاني ، ظهرابي ، علي قنبري ، علي شاهقلي ، حنايي ، الطللي ، آل قلي ، كرمي .

ب – طايفه عرب شيباني : طايفه عرب شيباني از تيره هاي زير تشكيل گرديده است : آل سعدي ، الواني ، تكريتي ، عبدالهي ، حساني ، درازمي ، عمادي ، عبداليوسفي ، عَمَلِه ، فارسي ، لبوحاجي ، ميركي ، وليشاهي ، خوشنامي ، يوسف بگي ، تيكدلي .

ج – طايفه عرب جباره : تيره هاي اين طايفه از اين قرارند : غني ، لورداني ، شيري ، ابوالحمدي سهامپور ، ابوالحمدي خسرواني ، مزيدي ، عزيزي ، عبدالضايي ، علي مرادي ، لُر ، لُر بيگ ، ميرزايي ، كوچي صفري ، جابري ، پيز اسلامي ، هندمي ، گاوميشي . (۲۰)

سردسير ، گرمسير :

الف – منطقه گرمسير : تيره هاي اين ايل زمستان در روستاهاي پيرامون شهرستان لار و آباديهاي ايزدخواست و حاجي آباد از توابع شهرستان داراب و برخي از روستاهاي پيرامون شهرستان جهرم ، فسا و ني ريز و اطراف سروستان ساكن هستند .

ب – منطقه سردسير : نواحي ييلاقي مردم ايل عرب عبارتند از : چهار راه ، گردنه گُدار خالص و بِشنِه از توابع ني ريز ، كُربال ، اطراف سروستان ، خَفرَك ، ارسنجان ، سَر پَنيران قصرالدشت ، پاسارگاد و سعادت آباد از توابع شيراز و بَوانات ، باغ سياه ، حومه ده بيد ، خُنجِشت و آب باريك از توابع شهرستان آباده .(۲۱)

۲ – ايل اينانلو :

مردم اين ايل پيش از تخته قاپو شدن در " رامجرد " و مرودشت در ناحيه خَفر ، داراب و فسا ييلاق و قشلاق مي كرده اند . از سال ۱۲۹۵ شمسي زندگي چادر نشيني را رها كرده و به زراعت پرداخته اند .

عشاير اينانلو ، ابتداء از " تُركستان " آمده و در فارس مستقر شده اند .

جمعيت اين ايل در سال ۱۳۱۱ شمسي ۵۰۰۰ خانوار (۲۲) و در سال ۱۳۶۰ به همراه ايل "بهارلو" ۳۹۲۰ خانوار بوده اند . (۲۳)

تيره هاي ايل اينانلو عبارتند از : بولوردي ، اسلام لو ، افشار اشاقي ، امير حاجي ، ايران شاهي ، بلاغي ، بيات ، دوليخاني ، اوشات ، قزلباش ، لُر و نَفَر ، معصوم خاني ، اخلاص ، جرقه ، دهو ، سكنر ، تكه ، چيان . (۲۴)

۳ - ايل بهارلو :

مردم ايل بهارلو سالها قبل اسكان يافته اند و در پيرامون رود داراب بسر مي برند . منطقه گرمسير و سردسير آنان بين مرودشت ، سروستان و داراب است . اين ايل از تيره هاي : نظر بيگلو ، شهود ، خسرو لو ، جاسم ، احمدلو ، حاج طاعرلو ، شاري ، سگنر ، شيخ ، تشكيل شده است .

جمعيت اين ايل در سال ۱۳۱۱ شمسي ۸۰۰۰ خانوار (۲۵) و در سال ۱۳۶۰ به همراه ايل اينانلو ۴۹۲۰ خانوار محاسبه و اعلام گرديده است .

۴ – ايل باصري :

مردم ايل باصري در دشتها و كوههاي جنوب ، مشرق و شمال شهر شيراز ييلاق و قشلاق مي كنند و از راه زراعت و گله داري امرار معاش مينمايند .

جمعيت اين ايل در سال ۱۳۱۱ شمسي ۳۰۰۰ خانوار( ۲۶) و درسال ۱۳۴۲ شمسي ۱۱۲۶ خانوار (۲۷) و در سال ۱۳۶۰ شمسي حدود ۲۴۳۰ خانوار بوده اند . (۲۸)

تيره هاي اين ايل عبارتند از : لبوموسي ، علي شاه قلي ، نَفَر ، دربار ضرغام ، فرهادي ، كرمي ، علي قلي ، حنايي ، كلمه اي ، جو چيني ، عبدلي ، علي قنبري ، ظهرابي . (۲۹)

۵ – ايل نَفَر :

مردم اين ايل در ناحيه " گِراس " زندگي مي كنند . رئيس اين ايل در زمان حكومت نادرشاه افشار " حاجي حسين نَفَر " بود و از آنجا كه وي مردي متنفذ و در دربار سلاطين وقت نفوذ و اعتبار ويژه اي داشته است از اين رو نام ايل از اسم وي گرفته شده است .

تيره هاي ايل نَفَر عبارتند از : باده كي ، چنگيزي ، دولو خانلو ، زمان خانلو ، ستارلو ، شجرلو ، شولي ، عراقي قادلو ، قباد خانلو ، قيدر لو و لُر . (۳۰) *

۱۱ – مجموعه اطلاعات و آمار ايلات و طوايف عشايري ايران ، ص ۸۶ .
۱۲ – جغرافياي كيهان ، جلد دوم ، ص ۸۶ – ۸۷ .
۱۳ – جغرافياي نظامي ايران ، احتسابيان ، ص ۳۳۳ .
۱۴ – مردم شناسي ايران ، ص ۲۵۳ .
۱۵ – مجموعه اطلاعات و آمار ايلات و طوايف عشايري ايران ، ص ۸۶ .
۱۶ و ۱۷ – جغرافياي كيهان ، جلد دوم ، ص ۸۶ – ۸۷ .
۱۸ – ايرانشهر جلد اول ، ص ۱۵۰ – ۱۵۳ .
۱۹ – عشاير متحرك فارس – كهگيلويه و بوير احمد ، ص ۵۰ – ۵۴ .
۲۰ – مجموعه اطلاعات و آمار ايلات و . . . ص ۸۶ .
۲۱ و ۲۲ – عشاير متحرك فارس – كهگيلويه و بوير احمد ، ص ۵۰ – ۵۴ و ۴۸ .
۲۳ – ايرانشهر ، جلد اول ، ص ۲۴۷ .
۲۴ – جغرافياي كيهان ، جلد دوم ، ص ۸۶ .
۲۵ و ۲۶ – مجموعه اطلاعات و آمار ايلات و . . . ص ۸۶ و ۸۷ .
۲۷ و ۲۸ – جغرافياي كيهان ، جلد دوم ، ص ۸۶ و ۸۷ .
۲۹ – ايرانشهر ، جلد اول ، ص ۱۵۳ – ۱۵۴ .
۳۰ – مجموعه اطلاعات و آمار ايلات و . . . ص ۸۶ .
* - مقدمه اي برشناخت ، ايل ها ، چادرنشينان و طوايف عشايري ايران .